هنگامی که متوجه میشوید بیرون زدن دندانهای دائمی کودک دیر شده است، باید کودک را برای معاینه کامل و جامع بالینی و تصویر پرتوی ایکس نزد دندانپزشک ببرید. در حین معاینه شکل، رنگ، موقعیت و وضعیت دندانهای شیری به دقت ارزیابی میشود. این امکان وجود دارد که دندانهای شیری به استخوان جوش خورده باشند. این وضعیت آنکیلوز (ankylosis) نام دارد. آنکیلوز دندان مانع از بیرون زدن دندانها شده و باعث نهفته یا نیمه نهفته شدن دندانها میشود.
عوامل زیادی باعث میشوند دندان شیری دیر بیفتد یا دندان دائمی به موقع در نیاید. شایعترین عامل تاخیر در بیرون زدن دندان دائمی عدم وجود این دندان است. دندان دائمی که در حالت طبیعی در زیر دندان شیری قرار دارد، ریشه دندان شیری را کنار زده و آن را شل و لق میکند. عدم وجود دندان دائمی در 2.5 تا 6.9 درصد مواقع اتفاق می افتد. این وضعیت در زنان شایعتر از مردان است.
از جمله سایر دلایل بیرون نزدن دندان دائمی میتوان به آسیب ها، انسداد، ردیف نبودن دندانهای دائمی زیر دندان شیری، ضربه و جراحت، عفونت و رویش دیر هنگام دندان دائمی اشاره کرد علت این است که در صورت عدم درمان آن، مشکلات و عوارض دیگری به وجود می آید. این وضعیت میتواند موجب مشکلات لثه، پوسیدگی دندان و راندن دندانهای دائمی مجاور از جای خود شود
درمان این وضعیت بستگی به دندانهای شیری و ساختارهای پیرامون آن دارد. اگر کودک چند دندان شیری نیفتاده داشته باشد، ممکن است چند دندان دائمی از دست برود. علاوه بر دندانپزشک، ارتودنتیست نیز باید وضعیت دهان کودک را ارزیابی کند و درمان مناسب ارائه دهد.
اگر دندان شیری از نظر ساختاری و زیبایی قابل قبول باشد، میتوان آن را حفظ کرد. در صورتی که دندان شیری از نظر زیبایی مناسب نباشد. میتوان دندان را حفظ کرد اما با استفاده از ترمیمهای دندانپزشکی آن را تغییر شکل داده و زیبا کرد.
هنگامی که دندان شیری کج باشد، بهتر است کشیده شود، فاصله بین دندانهای شیری را میتوان با براکت بست. درمان دیگری که ممکن است توصیه شود کشیدن دندان شیری و سپس جایگزینی آن با بریج ثابت یا ایمپلنت دندان است. در این صورت ایمپلنت پس از کشیدن دندان گزینه بهتری است چرا که میزان موفقیت و کارایی آن بالاست.
متداولترین نوع دیر افتادن دندانهای شیری مربوط به دندان مولر دوم ماگزیلاری شیری و سپس دندان نیش ماگزیلاری شیری است. در اکثر موارد عدم وجود دندانهای دائمی مربوط به پره مولر دوم ماندیبولار و پس از آن دندانهای جلویی کناری ماگزیلاری (دندانهای کنار نیش) است. به علت عدم وجود دندانهای پره مولر دوم دائمی، مولر دوم شیری حفظ میشود. معمولا این دندان تا زمان بزرگسالی پیش از نیاز به کشیدن، می افتد.
علت عدم وجود دندان دائمی به طور کامل شناخته نشده است. ژنتیک یکی از فاکتورهایی است که در این وضعیت نقش دارد اما فاکتورهای محیطی، ضربه و جراحت، عفونت و اختلالات اندوکرین (هورمونی) نیز میتوانند از عوامل موثر در آن باشند.
بدیهی است که معاینه دندانهای شیری کودک توسط دندانپزشک بسیار مهم است چون وضعیتهایی مانند عدم وجود دندان دائمی یا دیر افتادن دندان شیری را میتوان زودتر شناسایی و درمان کرد. درمان زود هنگام به کسب نتایج بهتر منجر میشود.